De pedagogische driehoek, een onmogelijke driehoek?

Ik ben overtuigd van het feit dat zowel de beroepskrachten als de ouders het beste voor hebben met het kind en de schouders eronder wil zetten om het beter te maken. En toch kunnen er scheve driehoeken ontstaan.

Een onmogelijke driehoek?

Waarom zijn er toch zo vaak ingewikkeldheden, mismatches en ruzies zelfs leidend tot rechtszaken? Soms lijkt die driehoek onmogelijk. Soms trekt er iets flink scheef In de pedagogische driehoek en daar heeft het kind meestal last van.

In mijn werk met ouders van hoogbegaafde kinderen en met scholen heb ik mooie pedagogische driehoeken gezien. En helaas ook scheve en heel soms zelfs gebroken pedagogische driehoeken, waarbij ook mijn interventie te laat kwam en er een andere school gezocht moest worden.  Dan is er veel leed bij alle partijen.

Het triggerde mij. Eigenlijk was ik overtuigd dat ik al veel wist. Ik geef al jaren trainingen over de relatie ouders en school en ik heb veel ingewikkelde ouders-school relaties kunnen helpen verbeteren. Ik vroeg me af: Valt er nog wat te leren over de pedagogische driehoek? Wat zou mogelijk kunnen bijdragen aan een gezonde samenwerking tussen het onderwijs en ouders? Hoe maak je een pedagogische driehoek beter? Ik ging op zoek. En, ik moet zeggen, ik heb een diepgang in de pedagogische driehoek gevonden die ik nog niet had ontdekt. Ik vond een nieuwe dimensie.

Wat is de pedagogische driehoek?

De pedagogische driehoek bestaat uit ouders, leerkracht/ beroepskracht en het kind. Linksonder in de driehoek (want zij waren als eerste in het leven van het kind) de ouders, rechtsonder de beroepskracht (dat kan de leerkracht, een coach, het samenwerkingsverband, of een hulpverlener zijn) en boven in de driehoek, leunend op de schouders van de ouders en de beroepskracht staat het kind.

Ieder heeft zijn eigen rol, taken en verantwoordelijkheden. Door een goede samenwerking in de driehoek kan er toegewerkt worden naar goede omstandigheden waarin het kind zich kan ontwikkelen. Op zoek naar een driehoek in balans.

Driehoek, rondje of bal

Dat we spreken over een driehoek is alleen om het concept hanteerbaar te maken, het is een middel. Het is een model van de werkelijkheid. In het echt zijn er natuurlijk veel meer partijen In het leven van het kind en van de ouders en de beroepskracht. Denk aan vriendjes, opa en oma, de muziekleraar, de collega’s enzovoort. En met al die mensen vorm je samen driehoeken of andere vormen. Al die vormen zou je aan elkaar kunnen schakelen. Soms is dat heel nuttig, bijvoorbeeld wanneer scholen en hulpverleners samenwerken rond een casus van een kind. Eigenlijk maken al die relaties samen één grote bal. Wij kiezen ervoor te praten over de pedagogische driehoek omdat een manier is om dat deel er even uit te lichten en goed te kunnen bekijken.

Wat komt er kijken bij de driehoek?

• Wie maakt deel uit van de driehoek en vooral hoelang?
• Wat is ieders rol in de driehoek? En hoe kun je die goed vormgeven?
• Als je kijkt vanuit iedere hoek, wat zie je dan, wat zijn diens wensen, belangen, angsten?
• Wat gebeurt er op de verschillende lijnen tussen de hoeken? Is dat anders?
• Kan het kind goed leunen op de driehoek of raakt hij in een spagaat?
• Hoe zit het met loyaliteit en vertrouwen?
• Wat kun je doen als de driehoek niet zo makkelijk gaat bijvoorbeeld door (school)trauma van kind en/of ouders?
• Hoe kijk jij zelf naar de pedagogische driehoek? Hoe kijk jij naar de samenwerking tussen ouders en beroepskracht?
• Is het voor jou een onmogelijke driehoek? Lukt het je om ook in moeilijke situaties samen te werken voor het welzijn van het kind?
• Welke plek heeft een ouder in de school? Zijn ouders lastig of een welkome aanvulling? Is een ouder welkom als gast in de school? Is een ouder welkom als de ultieme deskundige op het gebied van het kind?
• Welke rol heeft de ouder in het leven van het kind? Welke rol heeft de beroepskracht in het leven van het kind? Wat betekent dat voor de relatie tussen ouders-kind-school?
• Hoe zit het eigenlijk met taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden? Wie is er uiteindelijk integraal verantwoordelijk voor het kind? En hoe ga je als ouders hiermee om? En hoe stel je je als beroepskracht op in dat ingewikkelde veld?
• Wat als het vertrouwen geschaad is?

Het kind in de spagaat

Een kind in een spagaat wil niemand. Dat geeft ouders en beroepskracht een verantwoordelijkheid om te werken aan de onderlinge relatie. Een goede driehoek bestaat niet zonder de onderste lijn, de lijn tussen ouders en beroepskracht.

Onmogelijke driehoek? Nee, echt niet!

Onmogelijk is het zeker niet. Er zijn vaak interventies te bedenken om het beter te maken, zelfs in zeer ingewikkelde driehoeken. Want ik wil zeker niet voorbij gaan aan het feit dat het onderwijs en hoogbegaafdheid geen vanzelfsprekende combinatie vormen en dat dit flink leed kan geven. Maar ik heb wel ontdekt dat we te vaak vanuit de verkeerde blik naar die driehoek kijken. Daar valt wat in te leren, die diepte moet opgezocht worden. Juist om die combinatie meer kansen te geven. 

Wat is er nodig om die mogelijk te maken? Een diepere duik in de theorie heeft mij veel inzichten opgeleverd. Om er een paar te delen:

Heb je er wel eens bij stil gestaan :

• Dat de ouders een intense en blijvende band hebben met hun kind. Eén grote navelstreng.
• Dat zij de ultieme kenners van hun eigen kind zijn? En van zijn genen😊. Zij kennen het kind vanaf min 9 maanden.
• Dat deze kennis van groot belang is voor alle interventies voor het kind
• Dat een beroepskracht beschikt over veel kennis en vaardigheden en daarom met professionele blik kijkt naar het kind.
• Dat een beroepskracht allerlei hulpmiddelen tot zijn/haar beschikking heeft en is opgeleid daarmee te werken.
• Dat een beroepskracht de ontwikkeling van het kind kan vergelijken met die van andere kinderen (als ouder heb je daar vaak een blinde vlek.)
• Dat daardoor ouders vaak vanuit hun buik redeneren en beroepskrachten van uit hun hoofd. Dus in gesprekken: buik praat met hoofd.
• Dat het kind er last van heeft als er geen onderling vertrouwen is en in een spagaat kan raken
• Dat als je het kind niet meeneemt in de oplossingen, hij aangeleerd hulpeloos kan worden.

Tegenover of samen

Wanneer ik iets vertel over de pedagogische driehoek, merk ik dat mensen proberen in te schatten aan welke kant ze me kunnen plaatsen. Springt ze op de bres voor de ouders óf staat ze voor de belangen van de beroepskrachten?  Als ik mijn zinnen niet zorgvuldig formuleer word ik algauw in één van de twee kampen geplaatst.

Ik zeg vaak:” Hoe je kijkt is wat je ziet”. Als je uitgangspunt is dat onderwijsberoepskrachten en ouders tegengestelde belangen hebben, zul je vanuit die blik kijken, met dat oor luisteren en zul je mensen in kampen rubriceren.

Wanneer het je lukt te zien dat de ander ook het beste voor heeft met het kind kan de pedagogische driehoek in balans zijn en kunnen beide hoeken hun eigen specifieke inbreng hebben. Er kan een opbouwende samenwerking ontstaan. Daar hebben alle hoeken van de driehoek, ouders, kind en beroepskracht baat bij, maar in het bijzonder het kind. Alleen dan kan het kind op beider schouders staan. Daartoe is onderling vertrouwen de basis.

Soms is dat vertrouwen geschaad. Juist in die situaties is het heel moeilijk om de relatie goed te houden, maar het is niet onmogelijk.

Tjonge wat heb ik veel nieuws geleerd (veel meer dan in zo’n korte blog naar voren kan komen) en dat hoop ik nu met jullie te delen! Natuurlijk in de begeleidingsgesprekken met ouders. Daarnaast heb ik alle opgedane kennis verwerkt in de Driehoekstraining Passend Ouders-wijs voor beroepskrachten in het onderwijs en jeugdzorg. 

Hopelijk komen er minder kinderen in een spagaat en wordt het gevoel van onmacht bij ouders en beroepskrachten kleiner. Dan kijk ik tevreden terug.

Hoe kijk jij naar de driehoek?

Ik ben benieuwd. Wat maak jij mee, wat vind je moeilijk, wat zijn je successen? Ik vind het fijn je ervaringen te horen. Laat het me vooral weten met een mailtje of appje of plaats je reactie hieronder.